Αναπαράσταση της κατασκευής ενός τρίτοξου πέτρινου γεφυριού

Σε 10 φάσεις

Φάση 1η: Προκαταρκτικές εργασίες.

Η επιλογή του σημείου γεφύρωσης

Η διαμόρφωση της όχθης και η κατασκευή των ακρόβαθρων

Φάση 2η: Κατασκευή των δύο μεσόβαθρων

Εκτροπή της ροής του ποταμού, θεμελίωση και κατασκευή 1ου μεσόβαθρου.

Νέα εκτροπή της ροής του ποταμού, θεμελίωση και κατασκευή 2ου μεσόβαθρου.

πασσαλόπηκτα θεμέλια

Φάση 3η: Κατασκευή προβόλων στα μεσόβαθρα

οι πρόβολοι ταξινομούνται σε 4 κύριες κατηγορίες

Φάση 4η:  Κατασκευή ξυλότυπου.

Κατασκευή δοκοθηκών στη γένεση του πέτρινου τόξου.

Στήριξη του «κρεμαστού» ξυλότυπου στις δοκοθήκες

Φάση 5η. Κατασκευή πέτρινων τόξων

Οι θολίτες

Η Ιερή πέτρα

Φαση 6η: Κατασκευή ψευτοκαμάρας και τυμπάνων.

Η ψευτοκαμάρα

Κατασκευή τυμπάνων ή πτερυγιότοιχων

Φάση 7η:  Κατασκευή ανακουφιστικών τόξων.

Συνήθως πάνω σε κάθε μεσόβαθρο, οι μάστορες έχτιζαν ένα τόξο για να γίνει ελαφρύτερη η τοιχοποιία  και για να εκτονώνεται  η υδροστατική πίεση που ασκείται σ’ όλα    τα μεσόβαθρα σε περιπτώσεις πλημμύρας.

Το θέαμα γίνεται πιο εντυπωσιακό σε πολύτοξα γεφύρια, όπως του Σπανού στα Γρεβενά, καθώς υπάρχουν 5 κύρια και 3 ανακουφιστικά τόξα

Συνήθως, τα ανακουφιστικά τόξα είναι  ημικυκλικά αλλά σε λίγες περιπτώσεις   η φαντασία του μάστορα οδήγησε στην κατασκευή

                         •τεταρτοκυκλικών τόξων (στη Σαρακήνα Τρικάλων) και

                         •διπλών - επάλληλων  (στη Γιαννούλη Έβρου).

Φάση 8η: Εντοίχιση ενεπίγραφων ή εγχάρακτων πλακών

Συνήθως, οι πλάκες αυτές περιείχαν είτε διακοσμητικά θέματα είτε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το γεφύρι, π.χ. χρονολογία κατασκευής όνομα χορηγού ή του τοπικού άρχοντα κ.ά. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σχεδόν ποτέ δεν περιείχαν πληροφορίες για τους μάστορες που το έχτισαν.

γεφύρι της Κάτω Κερασιάς στο Πήλιο

Γεφύρι της Πατωσιάς, στη Μακρινίτσα Μαγνησίας

Η πιο συνηθισμένη θέση στην οποία οι μάστορες τοποθετούσαν αυτές τις εγχάρακτες πλάκες ήταν ακριβώς πάνω από το κλειδί στο ψηλότερο τόξο του γεφυριού (όπως σ) ή σε κάποιο τύμπανο.

Το γεφύρι της Καρυάς στη Μακρινίτσα του Πηλίου

Φάση 9η: Κατασκευή καταστρώματος και προστατευτικού στηθαίου.

Οι χτίστες χρησιμοποιούσαν ελαφρώς πελεκημένες πέτρες για να τις στρώσουν στο κατάστρωμα του γεφυριού, όπως ακριβώς έκαναν και με τα λιθόστρωτα δρομάκια (=καλντερίμια) που υπάρχουν εντός αλλά και μεταξύ πολλών οικισμών.

Ο τρόπος κατασκευής τους αλλά και ο σκοπός τους να εξυπηρετήσουν την ασφαλή και εύκολη διέλευση παραμένουν ίδιοι.

Στην Ελλάδα, το ύψος των τόξων συνήθως κυμαίνεται από 2μ. έως 20μ. 

Επομένως, όσο ψηλότερο είναι το τόξο, τόσο πιο επικίνδυνη γίνεται η διέλευση. Γι’ αυτό, οι μάστορες έκτιζαν τις αρκάδες στις άκρες του καταστρώματος είτε μεμονωμένες 

(γεφύρι Συγγούνη) 

είτε συσσωματωμένες σε στηθαίο 

(γεφύρι Κλειδωνιάς).

Φάση 10η: Αφαίρεση ξυλότυπων και παράδοση του γεφυριού.

Οι μαραγκοί με μεγάλη προσοχή και ηρεμία χρησιμοποιούν τα σκεπάρνια και τους ειδικούς λοστούς ξεκαλουπώματος για να αφαιρέσουν τους ξυλότυπους.
Πρώτα αφαιρούσαν τον ξυλότυπο που ήταν στην πλημμυρική κοίτη, έπειτα αυτόν που στήριζε το μικρότερο τόξο και στο τέλος αφαιρούσαν αυτόν που ήταν πάνω από τη βαθεία κοίτη. 

Ο κίνδυνος για τους μάστορες ήταν μεγάλος, γιατί πολλά γεφύρια είχαν καταρρεύσει τη στιγμή της αφαίρεσης του ξυλότυπου.

Όταν οι μάστορες είχαν τελειώσει όλες οι απαραίτητες οικοδομικές εργασίες και πριν αφαιρέσουν τον ξυλότυπο του μεσαίου τόξου, ο πρωτομάστορας ανέβαινε στη σκαλωσιά και κρεμούσε το σιδερένιο καμπανάκι με το πλατύ γλωσσίδι στο εσωράχιο του μεσαίου τόξου.

Αρκετά γεφύρια που το τόξο τους είχε μεγάλο ύψος, όπως της Κόνιτσας Ιωαννίνων και του Αζίζ Αγά στο Τρίκωμο Γρεβενών, είχαν ένα τέτοιο καμπανάκι που κτυπούσε δυνατά, κάθε φορά που έπνεε ένας ισχυρός άνεμος και η διέλευση του γεφυριού γινόταν εξαιρετικά επικίνδυνη.

Γεφύρι του Αζίζ Αγα

Γεφύρι της Κόνιτσας